Huling Paalam ni Dr. Jose Rizal Salin ni Andres Bonifacio
Pinipintuho kong Bayan ay paalam lupang iniirog ng sikat ng araw mutyang mahalaga sa dagat Silangan kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw.
Masayang sa iyo'y aking idudulot ang lanta kong buhay na lubhang malungkot; maging maringal man at labis alindog sa kagalingan mo ay aking ding handog.
Sa pakikidigma at pamimiyapis ang alay ng iba'y ang buhay na kipkip walang agam-agam, maluwag sa dibdib matamis sa puso at di ikahapis.
Saan man mautas ay di kailangan, cipres o laurel, lirio ma'y putungan pakikipaghamok at ang bibitayan yaon ay gaon [?] din kung hiling ng Bayan.
Ako'y mamamatay ngayong namamalas na sa kasilanganan ay namamanaag yaong maligayang araw na sisikat sa likod ng luksang nagtabing na ulap.
Ang kulay na pula kung kinakailangan na maitina sa iyong liwayway dugo ko'y isabog at siyang ikinang ng kislap ng iyong maningning na ilaw.
Ang aking adhika sapul magkaisip ng kasalukuyang bata pang maliit, ay ang tanghaling ka at minsang masilip sa dagat Silangan hiyas na marikit.
Natuyo ang luhang sa mata'y nunukal, taas na ang noo't walang kapootan, walang bakas kunot ng kapighatian gabahid man dungis niyang kahihiyan.
[79]
Sa kabuhayang ko ang laging gunita maningas na aking ninanasa-nasa ay guminhawa ka ang hiyaw ng diwa pag hingang papanaw ngayong biglang bigla.
Ikaw'y guminhawa laking kagandahang ako'y malugmok, at ikaw ay matanghal, hininga'y malagot, mabuhay ka lamang bangkay ko'y masilong sa iyong kalangitan.
Kung sa libingang ko'y tumubong mamalas sa malagong damo mahinhing bulaklak, sa mga labi mo'y mangyaring ilapat, sa kaluluwa ko halik ay igawad.
At sa aking noo nawa'y iparamdam, sa lamig ng lupa ng aking libingan, ang init ng iyong pag hingang dalisay at simoy ng iyong pag giliw na tunay.
Bayaang ang buwan sa aki'y ititig ang liwanag niyang lamlam at tahimik, liwayway bayaang sa aki'y ihatid magalaw na sinag at hanging hagibis.
Kung sakasakaling bumabang humantong sa kruz ko'y dumapo kahit isang ibon doon ay bayaang humuning hinahon at dalitin niya payapang panahon.
Bayaan ang ningas ng sikat ng araw ula'y pasingawin noong kainitan, magbalik sa langit ng boong dalisay kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.
Bayaang sinoman sa katotong giliw, tangisan maagang sa buhay pagkitil; kurig tungkol sa akin ay may manalangin idalangin Bayan yaring pagka himbing.
Idalanging lahat yaong nangamatay, nangagtiis hirap na walang kapalaran mga ina naming walang kapalaran na inahihibik ay kapighatian.
Ang mga bao't pinapangulila, ang mga bilanggong nagsisipagdusa, dalanginin namang kanilang makita ang kalayaan mong ikagiginhawa.
[80]
At kung sa madilim na gabing mapanglaw ay lumaganap na doon sa libinga't tanging mga patay ang nangaglalamay, huag bagabagin ang katahimikan.
Ang kanyang hiwaga'y huag gambalain kaipala'y maringig doon ang taginting, tunog ng gitara't salterio'y magsaliw, ako, Bayan, yao't kitay aawitin.
Kung ang libingan ko'y limot na ng lahat at wala ng kruz at batong mabakas, bayaang linangin ng taong masipag lupa'y asarolin at kanyang ikalat.
Ang mga buto ko ay bago matunaw mauwi sa wala at kusang maparam, alabok ng iyong latak ay bayaang siya ang babalang doo'y makipisan.
Kung magka gayon na'y aalintanahin na ako sa limot iyong ihabilin pagka't himpapawid at ang panganorin mga lansangan mo'y aking lilibutin.
Matining na tunog ako sa dingig mo, ilaw, mga kulay, masamyong pabango, ang ugong at awit, pag hibik sa iyo, pag asang dalisay ng pananalig ko.
Bayang iniirog, sakit niyaring hirap, Katagalugang kong pinakaliliyag, dinggin mo ang aking pagpapahimakas; diya'y iiwan ko sa iyo ang lahat.
Ako'y patutungo sa walang busabos, walang umiinis at verdugong hayop; Pananalig doo'y di nakasasagot, si Bathala lamang doo'y haring lubos.
Paalam, magulang at mga kapatid kapilas ng aking kaluluwa't dibdib mga kaibigan bata pang maliit sa aking tahanan di na masisilip.
Pag pasalamatan at napahinga rin, paalam estranherang kasuyo ko't aliw, paalam sa inyo mga ginigiliw, mamatay ay siyang pagkagupiling.
